MAEUN AO UNIKAN TE NII N KIRIBATI
Ara nii ni Kiribati bon nii aika ririeta ao a anga uana imwin 5- 6 te ririki imwin unikana. E kona te nii n anga uana ae 70 nakon 150 n te ririki.
Tokin maeun te nii aika ririeta bon 80 nakon 90 te ririki. Imwin taian kamatebwai ake a tia ni karaoaki iaon nii I Kiribati ao e kakoauaki bwa e nakon 40% aika a riaon 50 te ririki ake aikoa kariki uaa ake a bon tei ni karibwaribwa n taian buakonikai (FAO 2015).
Aron ienin nii ni Kiribati (Nii ake a rietata-local tall) e kaokoro ma taian nii rinano ke taian dwarf coconut. Te taume a ikotaki iaona ao te mane (uen n ari) ao te ain(nimoimoi are na ben) ao e kaokoro ana tai n raure te ue n tai ni kona n iein te nimoimoi ao te ue n ari (mane) a tia ni bane ana bauta are ngaia e na kaieina te nimoimoi.
Ibukin aio ao nimomoi a iein man bautan nii ake a katobibia ake a uouotaki n te ang ma maan n aron te manibeeru.
RINEAN TE TINA N NI
- Kakaea am tina n nii man te tabo ae rawata te nii iai
- Teei inukan te tabo anne rinea te nii ae meuraoi, e tiraman rang ewaa uana aika bubura ao man toro raoi
3.Tarai naba nii ake a tei man tainimainikuna bwa ana maeuraoi
naba man uaua ao ni bubura uaia bwa anne taman arokam te ben.
ARON RINEAN AROKAM TE BEN MAN TE TINA N NII
1.Kakoaua raoi bwa te nii are ko na karekea arokam maiai e na
maeu raoi man aki aoraki
- Rinea te ben are bon bubura raoi ao n buraun raoi (tiaki te amakai)
- E na riai n neinei raoi man bati ranna inanona ngkana ko kaneineia (tiaki are takataka)
- Tai arokana te ben ae tii
- Kakoaua raoi bwa te ben are ko anaia bon uan te nii are ko tia n
rineia bwa am tina n nii
KABWEBWEAN TE BEN
- Kakaea moa biroton te ben
- Korea kanakoa ewanin matan te ben ni kaitara ma birotona
- Kena aon tano ao kateboa te ben ni kabarara nakon matana n
te aro are na baro te ran nakon matana are na bwebwe mai iai
- Teboka te ben ao rabunna n te banni tai nang kamatenna
- Tebokia teutana nikatoa bong ngkana akea te karau
KUKANANAKIN TE KAORAORA N MOIMOTO AO IAROO KE IAMAII
BWAINA:
30 baan te iaroo
6 te moimoto
½ te mwangko te ranben ae e aki aokaki
3 te buun n amwarake te tioio tiooti
½ onions
½ bwabwaia ae e mata uraura
1 te remon ke te raim
ARON KARAOANA
- Kakui banikai ao korokoroi nako nanon te boora
- Kakaara marain te moimoto ao botia ma te banikai
- Kabwaka te raniben, te tiooti, onions
- Kabwaka te bwabwaia.
- Karaua kabobooa raoi ao e a tauraoi nakon te kanaki.
BONGANAN BWAIN TE NII NAKON TE RABWATA AKE E KABONGANAAKI.
- TE MARAI
2 bonganana nakon te rabwata bwa te Victim C ao te wakawaka. Te Victim C e bongana ibukin te kun ao ibukin tautan te rabwata man te naan man Aoraki.Te Wakawaka ngkanne e rang bongana ibukin marurungin te buro ao aron butin ma bonganan te amwarake n te rabwata. Bonganan te VIctamin C are inanon te marai e buoka ana mwakuri te Ion Nutrient are inanon te iamai ao te iaroo n kabirimwaaka. Te Ion nutrient ngkanne e tabe ibukin marurungin te rara inanon te rabwata.
- TE RANIBEN
2 bonganana nakon te rabwata bwa ibukin kiritin te rabwata ao te korakora.
E rang bongana ibukin te korakora ibukin karaoan tibwangara aika a kakaokoro bwa e kakoauaaki bwa te ben ngkana e tabe n tai ao bonganana are inanona are e tabe ibukin te kakorakora e tabe n mwaiti inanona.
E rang Tamaroa naba ibukiia ataei ake a tibwa bungiaki ibukin rikiraken rabwataia ma tautian rabwataia.
E riai n ataaki bwa te kuuka aio are te salad e ti tau ibukiia kaain te mweenga ma tiaki ti temanna.